Không có những bài học lí thuyết suông, không phải là một hệ thống giáo dục cũ kĩ nặng nề mà học sinh chỉ như những chú rùa chậm chạp và giấu mình trong mai. Một phương pháp giảng dạy hiệu quả và sinh “lời” trong não bộ người đi học. Một bộ môn vốn thường buồn chán và lạc lõng nay trở nên thú vị và cuốn hút. Một nỗ lực để vượt lên những lối mòn của tư duy...
Tôi biết có một ngườii thầy đã làm được tất cả những điều trên. Tôi biết mình may mắn được hiện diện trong lớp của thầy. Tôi xin kể về con người ấy, về ngừơi thầy dạy môn “Giáo dục công dân” của chúng tôi - thầy Lê Học Lâm- trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa Q1 – TP. Hồ Chí Minh.
Ấn tượng đầu tiên:
“Em nào có thắc mắc có thể gửi email cho thầy!”
Buổi học đầu tiên với lớp thầy đã nói như thế. Bằng cách này hay cách khác, thầy sẵn sàng lắng nghe chúng tôi và mong đợi chúng tôi độc lập, tin vào chính mình và nói những gì mình nghĩ. Thái độ tích cực ấy không thể nào tôi quên được và vẫn thầm biết ơn thầy. Những tiết học của thầy là những tiết học chưa – bao - giờ - chán. Những dẫn chứng sinh động được lồng vào mỗi định như một quyển sách đầy màu sắc. Dạy bài giữ chữ tín, thầy kể về truyền thuyết người võ sĩ đạo tự sát để giữ trọn lời hứa với bạn mình. Nói về trách nhiệm giữ gìn truyền thống tốt đẹp của dân tộc, thầy nhắc đến nền văn hóa Việt mang tính chất “thủy tính”, có thể xói mòn đất đai nhưng cũng mềm mại dung hoà các nền văn hóa. Bàn tới vấn đề bảo vệ môi trường sinh thái, thầy nói tới bộ “Quốc triều Hình Luật” thời Lê đã quy định việc xử phạt nghiêm tội xả rác trên đường từ rất lâu...
Khi chúng tôi mắc một khuyết điểm chung là “chúi mũi” vào lí thuyết, không gắn bó với thế giới xung quanh, thầy luôn đề cao tính thực tiễn và những bài học của thầy đều liên hệ rõ ràng với cuộc sống. Tuy không phải điều gì chúng tôi cũng mới biết lần đầu nhưng những bài giảng như thế đã nhắc nhở chúng tôi quan tâm hơn đến xã hội bên ngoài, rằng đôi khi, phải khao khát được nhảy lên một toa xe lửa, chạy“dưới đất” và đi đến nơi xa...
Người học trò cảm thấy sự học là quý báu khi nào nếu không phải là khi cảm nhận được rằng kiến thức mình học là nảy sinh từ nhu cầu thực tế? Vì suy cho cùng, việc học không nhằm mục đích gì khác ngoài “để biết, để làm, để làm người”. Và cứ như thế, những bài giảng của thầy đi vào lòng học trò chúng tôi một cách đầy thuyết phục.
Nhưng vẫn chưa đủ...
Tôi mong muốn mọi người biết nhiều hơn thế, không phải chỉ là những gì thầy đã dạy, mà là từng điều thầy đã làm, từng lời thầy đã nói để khắc ghi trong tôi những bài học tưởng chừng nhỏ nhất của lứa tuổi mình.
Sự thật:
Hãy phân biệt rạch ròi trắng và đen. Đúng và sai. Hãy nhìn nhận sự việc đúng với bản chất của nó, hãy quan sát con người khách quan hơn, ít cảm tính và định kiến hơn. Hãy hành xử trung thực hơn. Phải, trung thực - hai tiếng ngỡ đơn giản nhưng dường như chúng tôi đang quên lãng. Tự bao giờ người ta tập cái cách đổ lỗi cho hoàn cảnh khi trót không giữ đúng một lời hứa, một lời lấp liếm khi nói dối, một tiếng biện minh muộn màng sau việc làm sai trái...? Nên khoan dung với người khác, nhưng với chính mình có phải ta cũng đang dễ dãi mà sống chung với khiếm khuyết, vì một lời tự an ủi “tại vì...”?
Thầy dạy chúng tôi hãy bỏ cách đó đi, bởi vì thầy nói rằng “không lấy phương tiện để biện minh cho hành động, lấy động cơ này động cơ khác để biện minh cho việc làm sai trái”. Thầy cố gắng để chúng tôi biết nói thật. Chỉ có thế thì mới học thật, làm thật, mọi thứ minh bạch, rõ ràng như 1+1 là 2 và 2+2 là 4 vậy. Sống trung thực với nhau, với người khác, với chính bản thân, để mà đủ tự tin để thể hiện, đủ can đảm để đặt vấn đề và đủ dũng khí để tìm ra chân lí...
Sáng tạo
Đáp án cuối cùng không phải là thứ duy nhất quyết định điểm số, những câu hỏi thầy đưa ra, những tình huống thầy cho đều rất đa chiều mà ở đó tất cả những giải pháp khác nhau đều được tôn trọng. Cách kiểm tra không quá chú trọng vào việc học thuộc lòng, gò ép trong khuôn khổ mà trên hết là phát huy sự độc lập và chủ động của học sinh... Tạo một không khí học tập để những cá nhân đều được khai phóng óc sáng tạo riêng, thầy làm chúng tôi cảm thấy thật thoải mái và tự tin. Không còn những bài học đã được lập trình sẵn, chúng tôi sống bằng cảm xúc của riêng mình, suy nghĩ bằng chính sự học hỏi và cảm nhận của mình...
“Học trò không phải là một bình nước cần được đổ đầy mà là một ngọn nến cần được thắp sáng”. Thầy chính là “chất xúc tác” cung cấp nhiệt độ cho ngọn nến ấy bùng cháy bằng chính sự tìm tòi và nỗ lực của riêng mình. Những điều thầy đã làm cứ khắc đi khắc lại vào tâm trí tôi lời nhắc nhở về ý thức, sự nỗ lực để không bao giờ được bằng lòng với những gì dễ dãi, sẵn có nhưng đã thành ngày hôm qua.
Nhờ thầy, tôi học cách nhìn đời bằng đôi mắt của chính mình chứ không của ai khác. Để sáng tạo dựa trên nền tảng văn hoá vững chắc, để không còn những lối mòn tư duy của một thói quen đơn giản, để trăm, vạn người là trăm, vạn màu sắc ; trăm vạn dòng sông hòa vào đại dương nhân loại mênh mông và phong phú.
Tôi còn biết nói gì hơn ngoài lời cảm ơn thầy - cảm ơn những người cô, người thầy đã hướng đến cái “hiểu” chứ không phải là cái “biết”, là sự nhận thức”kiến thức” chứ không phải là sự “tiếp thu”; một sự chuyển tiếp sẽ đánh đổi bằng cả quá trình mà trong đó không thể thiếu sự đồng tình và sẻ chia...
